Serial czy film? Jak wybór formatu wpływa na rozwój postaci

Krótki format filmu wymaga skondensowanego kreślenia bohatera – zmiany postaci muszą nastąpić szybko i być wyraźnie zarysowane. Jak zauważa Robert McKee, „Film characters live in a pressure cooker”– czyli bohaterowie filmowi muszą przechodzić przemiany w intensywny, skoncentrowany sposób. W pojedynczym obrazie cała opowieść musi być zamknięta w dwóch godzinach, co zmusza scenarzystów do precyzyjnego skoncentrowania się na głównym wątku i kluczowej przemianie protagonistów. Z tego powodu filmy często oferują jednorazowe portrety postaci, które są mocne i dobitne: widzimy bohatera na początku, przechodzącego przez główny konflikt, i jego zmianę pod koniec – bez dodatkowych dygresji.

Filmy – skondensowana przemiana

Filmowy bohater przechodzi pełną przemianę w ramach jednego, zamkniętego łuku. Film nie ma czasu na rozbudowane wątki poboczne czy powolne stopniowanie zmian – każdy element scenariusza musi pchać historię naprzód. Przykładowo w Oppenheimerze widzimy intensywną, skoncentrowaną opowieść o człowieku, którego duchowy ciężar wojny jądrowej musi zostać wyjaśniony w ciągu jednej projekcji. Podobnie w Minionkach: Wejście Gru  lub Dune: Part Two twórcy kreślą osobne portrety – ukazują bohaterów w pełni już ukształtowanych lub właśnie się przekształcających, ale robią to w ograniczonym czasie. W skrócie, w filmie rozwój postaci jest „skondensowany i skupiony na głównym wątku”, co często skutkuje silnym, pamiętnym portretem postaci – choć bez możliwości długotrwałych obserwacji jak w serialu.

Seriale – stopniowa ewolucja

Przeciwnie, format serialowy daje znacznie więcej czasu na rozwój bohaterów. Widzowie śledzą postać przez wiele odcinków (a często całe sezony), co pozwala na stopniowe ujawnianie jej charakteru, motywacji czy przeszłości. Jak wskazuje Mad Men twórca Matthew Weiner: „The extended narrative space in television is a gift for developing characters”– to znaczy, że telewizja i serwisy streamingowe mogą poświęcać bohaterom dużo czasu, analizując ich z różnych stron.

Przykładem jest serial Ahsoka, gdzie główna postać (dawna padawanka Skywalkera) przez kilka odcinków dojrzewa, stawiając czoła wewnętrznym konfliktom; podobnie w Moon Knight, poznajemy bohatera z wieloma tożsamościami na przestrzeni sześciu epizodów. Dłuższy czas ekranowy pomaga również widzom bardziej identyfikować się z bohaterami: jak pisze autor bloga „Poetyki telewizji”, „format serialu pozwala na bardziej złożony rozwój postaci w czasie, czyniąc je bardziej prawdziwymi i wiarygodnymi”. Dzięki temu seriale dokumentalne takie jak Monsters: The Lyle and Erik Menendez Story mogą powoli odsłaniać psychologię swoich bohaterów na przestrzeni kilku godzin – widzowie oglądają codzienne życie i relacje, obserwując, jak osobowości i motywy kształtują się etapami.

Filmy, a Seriale

W praktyce przekłada się to na konkretne różnice. W filmach często mamy do czynienia z wyrazistymi, jednorazowymi portretami: np. Nosferatu koncentruje się na pojedynczym dramatycznym wydarzeniu – przemianie Huttera i Renfielda pod wpływem wampirzej siły – i nie potrzebuje dalszych odcinków, by domknąć opowieść. Podobnie Blade Runner 2049  kreuje dwoje bohaterów w ramach jednego filmu, ich wewnętrzne konflikty i zmiany są precyzyjnie zaplanowane na tą jedną historię. Nawet filmy akcji czy komediowe, jak Free Guy czy Venom 3: Carnage, przedstawiają bohaterów ostatecznie przechodzących wyraźną przemianę (np. Guy staje się bohaterem wirtualnego świata, Eddie Brock mierzy się ze swoją dwubiegunową tożsamością) – i wszystko zamyka się w filmowym czasie. Każda z tych fabuł zawiera pełny początek, rozwinięcie i zakończenie charakteru bohatera, co w praktyce oznacza intensywne, konkretne ujęcie jego osobowości.

Z kolei seriale stopniowo rozbudowywaną psychologię. Ahsoka rozwija główną postać przez cały sezon – oglądamy, jak odzyskuje wiarę w misję Jedi i stopniowo zmierza z traumą po wydarzeniach ostatnich wojen. . W serialach Marvela, jak Moon Knight czy Secret Invasion, bohaterowie odsłaniają kolejne warstwy swojej osobowości epizod po epizodzie – np. sceny z retrospekcji czy przerywniki między akcjami głęboko portretują ich lęki i motywacje. Również dokumentalne serie, jak wspomniane Menendezowie, pokazują jak z początkowego zdarzenia (zabójstwo rodziców) rozwijają się konsekwencje, dochodzenie i zmiany w samych sprawcach na przestrzeni kolejnych godzin projektu. Ogólnie, seriale potwierdzają, że dzięki dłuższej ekspozycji bohaterowie mogą „oddychać i rosnąć” w oczach widzów, zgodnie z teorią Shondy Rhimes o możliwości „zanurzenia się w postaciach ze wszystkich stron”.

Zarówno filmy, jak i seriale mogą dostarczać głębokich portretów, ale osiągają to różnymi metodami. Filmowa „zwięzłość” pozwala na mocne, skondensowane opowieści o bohaterach – otrzymujemy silne wrażenie całości, często z wyrazistym finałowym zwrotem. Serialowa „długość” daje z kolei pole do stopniowych zmian i złożonych relacji – widz poznaje bohatera etapami. Jak podsumowuje źródło branżowe, w serii rozbudowane wątki i wieloodcinkowa narracja pozwalają na rozwój postaci w sposób rozłożony w czasie, podczas gdy w pojedynczym filmie rozwój musi być szybki i skoncentrowany. W bibliotece obejrzanych tytułów widać oba podejścia: użytkownik preferuje filmy, które pokazują skończone, mocne portrety (np. Killers of the Flower Moon czy The Fabelmans), ale docenia też przykłady serialowe, które uwypuklają bogactwo długofalowej narracji. Ostatecznie wybór formatu determinuje to, czy śledzimy bohatera w krótkiej, intensywnej opowieści, czy obserwujemy jego ewolucję przez wiele odcinków – każdy z tych sposobów ma swoje zalety w kreowaniu wiarygodnych postaci.